ISPS Kod Nedir ?
ISPS Kod, 11 Eylül olaylarından sonra tüm dünya, terörün küresel bir sorun olduğunun ve ülkelerin topyekûn ve koordineli bir şekilde bu sorunla savaşması gerektiğinin bilincine vardı. Bu doğrultuda Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) denizde ve denizden gelebilecek terör eylemlerinin önlenmesi amacıyla, gemi ve liman tesislerinin güvenliğine ilişkin yeni tedbirlerin alınması konusunda Deniz Güvenlik Komitesi’ni (MSC) yetkilendirilmiştir.
Deniz Güvenlik Komitesi (MSC) tarafından, denizde ya da deniz yoluyla gelebilecek terör eylemlerinin önlenmesine yönelik yeni kuralların belirlenmesi ile gemi ve liman tesislerinin güvenliği için yeni tedbirleri içeren, Uluslararası Gemi ve Liman Tesisleri Güvenlik Kod’u (ISPS Kod) oluşturulmuştur.
01 Temmuz 2004 tarihinde yürürlüğe giren, Uluslararası Gemi ve Liman Tesisleri Güvenlik Kod’u (ISPS Kod) ile denizcilik sektörüne, güvenlik (Security) kavramı getirilmiş, IMO tarafından, gemilerle birlikte liman tesisleri de dahil olmak üzere, deniz güvenliğine yönelik yeni düzenlemelerin yapılmasına başlanmıştır. Bu doğrultuda hazırlanan, limanların ve gemilerin her türlü güvenliğini sağlamak amacıyla oluşturulan ve Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından da onaylanan ISPS kodun getirdiği sorumluluk, liman yöneticileri, gemi sahipleri ve yük taşıyıcıları tarafından paylaşılmaktadır. IMO üyesi tüm ülkelerin ve denizcilik şirketlerinin sisteme dahil edilmesini öngören ISPS kodun kapsadığı konular arasında; gemi ve liman güvenliğinin yanı sıra güvenlik ekipmanı kurulup kontrol edilmesi, kargo giriş çıkışlarının denetlenmesi de bulunmaktadır.
IMO (Uluslararası Denizcilik Kuruluşu) kararları uyarınca, Kasım 2001’den itibaren deniz güvenliğine yönelik bir dizi güvenlik tedbiri yürürlüğe girmiştir, IMO Güvenlik Komitesi ve alt çalışma grupları tarafından Gemi ve Liman Tesisleri Güvenlik Kodu hazırlanmıştır, SOLAS Chapter XI – 2 (denizde güvenliği arttırıcı tedbirler) ile ISPS kod tesis edilmiştir, ISPS kod 2002 / 2004 IMO Diplomatik Konferanslarında kabul edilmiştir.
ISPS KOD Hedefleri
°Güvenlik tehditlerini tespit etmek ve uluslararası ticarette kullanılan gemileri ve liman tesislerini etkileyen güvenlik tehditlerini önleyici önlemler almak amacıyla anlaşmaya taraf devletler, devlet kuruluşları, yerel makamlar ve denizcilik ve liman endüstrileri arasındaki işbirliğini kapsayan Uluslararası bir yapı tesis etmek
°Denizde güvenliği temin etmek için; anlaşmaya taraf devletler, devlet kuruluşları, yerel makamlar ve denizcilik ve liman endüstrilerine ait görev ve sorumlulukları ulusal ve uluslararası seviyede belirlemek ,
°Güvenlikle ilgili bilgilerin erken ve etkin bir şekilde toplanmasını ve alışverişini temin etmek,
°Değişen güvenlik seviyelerine uygun hareket edebilmeyi sağlayan plan ve işletmelere sahip olabilmek amacı ile, güvenlik değerlendirmeleri için bir metodoloji sağlamak,
°Uygun mu yeterli Deniz güvenlik önlemlerinin yerinde olduğunun güvencesini vermek.
ISPS Kod Kapsamında Güvenlik Seviyeleri
ISPS kod özünde gemilerin ve limanların güvenliklerinin sağlanmasına risk yönetimi açısından yaklaşmaktadır. Risk yönetiminde hangi güvenlik önlemlerinin alınacağına, her bir vaka ayrı ayrı değerlendirilerek karar verilmektedir. Bu kod, gemilerde ve limanlarda oluşabilecek tehlikeli durumun seviyesini ve her bir seviye için alınacak önlemleri ortaya koyarak, risk değerlendirmesinde standart kalıcı bir çerçeve oluşturmaktadır. Kod kapsamında güvenlik 3 farklı seviyede belirlenmiştir.
Belirli herhangi bir zamanda güvenlik seviyesini belirlemek Taraf Devletinin sorumluluğundadır ve bu gemilere ve liman tesislerine uygulanabilir. Güvenlik seviyeleri aşağıdaki gibidir:
•Güvenlik seviyesi 1, normal; gemiler ve liman tesislerinin normal faaliyetlerini yürüttüğü güvenlik seviyesidir;
•Güvenlik seviyesi 2, artırılmış; artan bir güvenlik olayı riski olduğu sürece , uygulanan seviye;
•Güvenlik seviyesi 3, olağanüstü; olası veya yakında olacak bir güvenlik olayı riskinin olduğu zaman süresince uygulanan seviye.
ISPS Kod Uygulama
- Uluslararası Sefer Yapan Gemiler Platformlar:
° Yüksek hızlı yolcu tekneleri dahil yolcu gemileri;
°500 GT ve üstü yüksek hızlı tekneler dahil tüm yük gemileri;
°Seyyar açık deniz sondaj üniteleri - ISPS koda tabi gemi platformlara hizmet veren liman tesisleri:
ISPS Kod kabotaj seferi yapan gemilere, savaş ve yardımcı gemilere , ticari olmayan kamu hizmetlerinde kullanılan gemilere ve limanlardaki askeri kıyı tesislerine uygulanmamaktadır.
Koda tabi kıyı tesisi ve gemiler kod ve dolaş gereği şartları sağlamak zorundadırlar. Bu anlamda ISM Kodda olduğu gibi ISPS Koda tabi olan kıyı tesisleri gemiler ; idare tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlarca onaylanacak şekilde güvenlik planlarını hazırlayarak idarenin onayını almaları gerekir. Bu kapsamda
- Gemi Güvenlik Planı: Gemideki kişileri ,yükü, yük taşıma birimlerini, gemi kumanyasını veya gemiyi, bir güvenlik olayı riskinden korumak için alınacak önlemlerin ,gemide uygulanmasını sağlamak amacıyla geliştirilmiş plandır.
- Liman Tesisi Güvenlik Planı: Liman tesisi ve gemileri, kişileri, kargoyu, yük taşıma birimlerini ve gemi kumanyasını, bir güvenlik olayı riskinden korumak için alınacak önlemlerin uygulanmasını sağlamak amacıyla geliştirilmiş plandır.
Bu planlar yapılmadan önceki çalışma sürecinde gemiler için şirket
güvenlik sorumlusunun kontrolünde “Gemi Güvenlik Değerlendirmesi “
kıyı tesisleri içinse idarenin yetkilendirdiği bir tanınmış güvenlik
kuruluşunca (RSO) “Liman Tesisi Güvenlik Değerlendirmesi”
yapılmaktadır. Kabotaj hattında çalışan bir gemi ISPS Koduna tabi bir
limana yanaşması halinde ilgili liman tesisince belirlenen askeri
güvenlik kriterlerine uymak zorunda olup, gemilerle ilgili hükümlerine
uymak zorunluluğu yoktur.
Kod kapsamındaki gemiler idare tarafından denetlenmekte, güvenlik
planları onaylanmakta, gemilerin ISPS Kod gereklerine uygunluğu
doğrulanmakta ve gemilere “Uluslararası Gemi Güvenlik Sertifikası-
ISSC” (İnternational Ship Security Certificate) düzenlenmektedir.
Türkiye’de ISPS Kod Uygulamaları
Türkiye’de ISPS kod uygulaması ile ilgili ilk dikkat çeken husus, ISPS kod
kapsamında taraf devletlere verilen yetkilerin (Türk bayraklı gemilerin
uygunluk denetimi ve sertifikalandırılması, gemi güvenlik plan ve
değerlendirmelerinin hazırlanıp onaylanması, liman tesisi güvenlik
değerlendirmelerinin hazırlanması, liman tesisi güvenlik planlarının
hazırlanması) neredeyse tamamının tanınmış güvenlik kuruluşlarınca yerine
getirilmesidir. Belirtilen hususlar, ISPS kod kapsamında da tanınmış güvenlik
kuruluşlarına devredilebilen yetkiler arasında sayılmıştır. ISPS kod
uygulaması, devletin güvenliği ile yakından ilgili bir konudur. Bu nedenle
tanınmış güvenlik kuruluşlarına yetki devri yapılırken yetki
devrinin, idarenin sorumluluğunu ortadan kaldırmadığı ve bu kuruluşların
genellikle maddi kaygılarla hareket ettiği akılda tutulmalıdır. Örneğin;
İngiltere’de liman tesisi güvenlik değerlendirmesi ve planlarının
hazırlanması için tanınmış güvenlik kuruluşu yetkilendirmesi yapılmamıştır.
Yine İngiltere’de gemi güvenlik değerlendirmesi ve planları idare ile sahil
güvenlik birimleri tarafından hazırlanıp onaylanmaktadır. Ülkemizde gemi
doğrulama ve sertifikalandırma işlemleri tanınmış güvenlik kuruluşları
tarafından yapılmaktadır. Ancak doğrulama işlemi sırasında geminin teknik
ve ekipman bakımından denetiminin yanı sıra gemi güvenlik planı ve
güvenlik değerlendirmesinin gözden geçirme işlemleri de yapılmaktadır
Hâlbuki ISPS kod düzenlemesi bu yönde değildir. ISPS Kod’a göre geminin
teknik ve ekipman yönüyle denetimi esnasında onaylı gemi güvenlik
planındaki gerekliliklerin yerine getirilip getirilmediğinin denetlenmesi
gerekir. Eğer yapılan denetimde teknik açıdan yetersizlik görülürse gemiye
sertifika verilmez. Ancak, uygulamada gemi güvenlik planı ve güvenlik
değerlendirmesinin gözden geçirilmesi işleminin ardından gemiye sertifika
düzenlenmektedir. Bu durum ISPS kod uygulamasındaki ciddiyetle
uyuşmamaktadır. Ülkemizde liman tesislerimizde güvenliğin sağlanması
konusunda yetki, çözüme muhtaçtır. Bu konuda düzenleme yapma yetkisi
bulunan birçok devlet kurumu bulunmaktadır ve her birinin yetkisi birbiri
ile iç içe geçmiştir. Liman tesislerinde güvenliği sağlamak ile ilgili ISPS kod
düzenlemesi, liman tesisi güvenlik sorumlusuna; özel güvenlik
mevzuatı, valilik ve İçişleri Bakanlığı’na yetki vermektedir. Belli hususlarda
ise yetki, gümrük birimlerine aittir. Birçok devlet kurumunun yetki alanının
birbiri ile iç içe girmesinden kaynaklanan sorunları en aza indirmek için en
faydalı çözüm, deniz güvenliğinin sağlanması amacıyla ülke çapında
düzenleme yetkisine sahip olan bir üst kurulun oluşturulması veya tek bir
bakanlığın liman tesislerinin güvenliği hususunda yetki sahibi olan kurumlar arasındaki koordinasyondan sorumlu tutulmasıdır. Liman tesislerinin güvenliğinden sorumlu bir üst kurulun kurulması veya bu konunun tek bir bakanlığın uhdesine verilmesi hâlinde kurumlar arası koordinasyondan
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın sorumlu olması kanaatimizce en uygun çözümdür.
Gemiler İçin ISPS Kod Sorumlulukları
Gemiler İçin ISPS Sorumlulukları Aşağıdaki Gibi Verilebilir
- ISPS Koda tabi her gemide gerekli eğitimi almış ve idare tarafından
belgelendirilmiş en az bir adet gemi güvenlik zabiti bulundurulur.
Uygulamada kaptan dışında zabitlerden biri de olabilmektedir . - İdare veya yetkili kuruluşça onaylanmış gemi güvenlik planları Türkçe ve
İngilizce olarak iki bölümden oluşur ve en az iki adet hazırlanarak biri şirkette biri gemide bulundurulur. - Gemilerde ISPS kod bölüm-A’da yer alan gemi güvenlik sertifikası (ISSC)
bulundurulur. - ISPS koda Tabi Gemilerde IMO numarası gemiye markalandırılır.
- Gemi AIS (Otomatik Tanımlama Sistemi) ile donatılır. (SOLAS)
- Sürekli özel kayıt güncel olarak gemide bulundurulur. (SOLAS)
- Gemi, gemi güvenlik alarmı ile donatılır.
- Geminin uğradığı son 10 liman ve bu limanların güvenlik seviyeleri güncel bir şekilde hazır bulundurulur.
- Gemiler en az her üç ayda bir yapılacak talimlerle planlarını denerler.
- Gerekirse revize teklifinde bulunurlar. Aynı şekilde , talime katılan gemi personelinden %25’i değişirse üç ayı beklemeden hemen bir hafta içinde talim yenilenir. Benzer şekilde, şirket güvenlik sorumluları, liman tesisi güvenlik sorumluları ve gemi güvenlik zabitlerinin katılımı ile bölgesel hatta başka devletlerin de katılımı ile toplu eğitim ve talimler yapılabilir.
- Gemi işletmecileri gemilerinin, gerek bayrak devleti, gerekse liman devleti kontrolleri kapsamında ISPS Kod gereklerine yönelik olarak her an denetlenebileceği bilincinde olarak , planlarını , güvenlik personellerini, güvenlik belgelerini güncel olarak temin ederek her an denetime hazır olmalıdır.
